ضریب تأثیر (Impact Factor)
علم سنجی (scientometry) حوزه مطالعاتی است که به سنجش و تحلیل پیشینه پژوهش می پردازد. این حوزه به خواننده یک وسیله هدفمند می دهند تا مجله، مقاله و حتی نویسنده را مورد ارزیابی قرار دهد. زمانی که ما در مورد یک موضوع خاص جستجو می کنیم، مخصوصا وقتی که این موضوع خیلی مورد مطالعه قرار گرفته، دریایی از مقالات روبروی ما قرار می گیرد. واحد های اندازه گیری چون ایمپکت فاکتور و میزان سایتیشن‌های مجله‌ای که منتشر شده به ما کمک می‌کند که تصمیم بگیریم کدام مجله، مقاله و نویسنده معتبرتر و موثرتر است. در این سری از مطالبی که در اختیار شما دوستان قرار میدهیم، برآنیم که شما را در حیطه انتخاب مقالات یاری کنیم و امید داریم که مطالب مفید واقع شوند.
بررسی اجمالی
شاخص های رایج علم سنجی
این شاخص‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- معیارهای سطح مقاله
- معیارهای سطح نویسنده
- معیارهای سطح مجله
این دسته بندی ها بر اساس اینکه کدام ویژگی را مورد ارزیابی قرار می دهند، نام گذاری شده اند.
Impact Factor، Science Citation Index، Acknowledgement index و H-index نمونه‌هایی از این شاخص‌ها هستند.
امروز قصد داریم درموردimpact factor مطالبی را در اختیار شما قرار بدهیم.
ایمپکت فاکتور یا ضریب تأثیر (IF: Impact Factor)
ضریب تأثیر (IF) یا ضریب تأثیر مجلات (JIF) یک شاخص علم سنجی است که میانگین سالانه تعداد استنادات مقالات منتشر شده در دو سال گذشته در یک مجله مشخص را نشان می دهد. به عنوان یک شاخص علم سنجی در سطح مجله، اغلب به عنوان نماینده‌ای برای اهمیت نسبی یک مجله در حوزه آن استفاده میشود. مجلاتی که مقادیر ضریب تاثیر بالاتری دارند نسبت به مجلاتی که ضریب کمتری دارند، جایگاه مهم‌تری دارند یا در حوزه‌های مربوطه دارای اعتبار بیشتری هستند. ضریب تاثیر نشان دهنده اهمیت نسبی یك مجله در مقایسه با مجلات حوزه مشابه است. بنابراین ضریب تاثیری که در یك حوزه موضوعی بالا به نظر می رسد، ممکن است در حوزه موضوعی دیگر پایین باشد. لذا نباید از ضریب تاثیر برای مقایسه مجلات در حوزه‌های موضوعی مختلف استفاده کرد.
نحوه محاسبه:
در هر سال معین، ضریب تاثیر دو ساله مجله، نسبت بین تعداد استنادهای دریافت شده در آن سال برای مقالاتی در آن مجله است که در دو سال قبل منتشر شده‌اند و تعداد کل "اقلام قابل استناد" منتشر شده در آن مجله در طول دو سال قبل.
IF = A/B
A برابر است با تعداد دفعات مرجع خوردن مقالات ژورنال در سایر ژورنال های ایندکس شده در طول سالی که مورد بررسی قرار میگیرد و B تعداد مقالات انتشار یافته توسط ژورنال در طول دو سال قبل از آن. بطور مثال مقدار IF یک ژورنال در سال 2023 برابر است با تعداد مقالات ژورنال که در سال 2023 در سایر ژورنال‌های ایندکس شده مرجع خوردن، تقسیم بر تمام مقالات منتشر شده ژورنال در دو سال گذشته آن (2022و2021)
نحوه دسترسی به ضریب تاثیر مجلات:
برای مشاهده ضریب تأثیر مجلات باید به بخش Journal Citation Report در Web of Science بروید.
در انتها لازم به ذکر است که نقدهای زیادی بر این معیار وارد شده که به اختصار به آنها اشاره می کنیم. یکی از نقدهایی که به ضریب تاثیر وارد میشود این است که توزیع نرمالی بر اساس داده های بدست آورده، ندارد در نتیجه نمی توان گفت که شاخصی دقیق است. می توان گفت که این شاخص دید کلی در مورد مجلات به ما می دهد و بالا بودن آن لزوما نشان دهنده ارزش بالای مقاله نیست و بلعکس. یکی دیگر از اشکالات وارد شده، تفاوت زبانی است. مجلاتی با زبان انگلیسی ضریب تاثیر بالاتری نسبت به سایر زبان ها دارند. همینطور سرعت پژوهش در برخی حوزه ها بالاتر است که این موضوع موجب بالاتر شدن ضریب تاثیر این مجلات می شود، همانطور که قبلا اشاره کرده ایم نباید مجلات حوزه های متفاوت را با هم مقایسه کرد. دسترسی رایگان هم یکی دیگر از مواردی است که موجب بالا رفتن استنادات میشود که فاکتور مهمی در بالا رفتن ضریب تاثیر می باشد. بر اساس این نقدها، مقالاتی با شایستگی بالا به عنوان مقالاتی ضعیف در نظر گرفته می شوند. بنابراین ما توصیه می کنیم که از معیارها و ضرایبی که در این سری از آموزش در اختیار شما قرار می دهیم بطور هم زمان و با سایر شیوه های جستجو استفاده کنید تا از پیشنه پژوهش معتبرتر و موثرتری برخوردار باشید.
مدرس
نظرات